Η κύηση δεν απαιτεί απομόνωση, πανικό και ακραία μέτρα

Κάποια στιγμή, στη ζωή των περισσοτέρων γυναικών μπαίνει ως προτεραιότητα η απόκτηση παιδιού. Η επαγγελματική αποκατάσταση και η επιλογή συντρόφου-πατέρα, φαίνεται να είναι οι προϋποθέσεις, που στις μέρες μας μεταθέτουν την τεκνοποίηση, ολοένα και πιο αργά, σε μεγαλύτερες ηλικίες. Το γεγονός αυτό, σύμφωνα με τους επιστήμονες, επηρεάζει αρνητικά τις πιθανότητες επιτυχίας μιας κύησης.
Για το πώς μπορεί μια γυναίκα να μείνει έγκυος και υπό ποιες προϋποθέσεις, τι πρέπει να γνωρίζει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, αλλά και μετά τη γέννηση του μωρού, μιλήσαμε με τον Μαιευτήρα-Γυναικολόγο, κ. Παναγιώτη Τριανταφύλλου.

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γυναίκες προκειμένου να επιτευχθεί εγκυμοσύνη;
Κάθε γυναίκα έχει ένα κύκλο, συνήθως, 28-35 ημερών. Με ελεύθερες επαφές κατά τη διάρκεια του κύκλου και κυρίως στη μέση του -όπου και συμβαίνει η ωοθυλακιορρηξία- η πιθανότητα σύλληψης είναι περίπου 30%. Αν δεν επιτευχθεί κύηση μετά την πάροδο ενός έτους, με τακτικές επαφές, το ζευγάρι θεωρείται ότι χρήζει ελέγχου. Αυτό λοιπόν το χρονικό διάστημα (1 έτος) θεωρείται κρίσιμο για την έναρξη της διερεύνησης, από τη μεριά των γυναικολόγων και ίσως και των ουρολόγων-ανδρολόγων. Στατιστικά, πάντως, το 15% των ζευγαριών διεθνώς (και στη χώρα μας) αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας και θα καταφύγουν σε κάποιου είδους υποβοήθηση, για να αντιμετωπίσουν τη δυσκολία επίτευξης κύησης.

Ποιοι παράγοντες παίζουν ρόλο στη γονιμότητα της γυναίκας;
Η γονιμότητα κάθε γυναίκας εδράζεται κυρίως στις ωοθήκες της. Ο δείκτης που περιγράφει την πιθανότητα να συλλάβει μια γυναίκα, εκφράζεται με την ωοθηκική εφεδρεία, δηλαδή τον αριθμό των θηλυκών γονιμοποιητικών δομών (ωοθυλακίων που περιέχουν τα ωάρια), αλλά και την ποιότητά τους.
Ο αριθμός αυτός είναι πεπερασμένος και συγκεκριμένος και προορίζεται να καλύψει τη γυναίκα για την αναπαραγωγική της ηλικία. Η αθρόα φυσική καταστροφή του γονιμοποιητικού υλικού, με το πέρασμα των χρόνων, έχει ως αποτέλεσμα η ηλικία να συσχετίζεται αντίστροφα με την πιθανότητα επίτευξης μιας κύησης. Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία της γυναίκας, τόσο λιγότερα είναι τα ωοθυλάκιά της. Ο κυριότερος, όμως, αρνητικός παράγοντας, είναι η ποιότητα των ωοθυλακίων. Μετά την ηλικία των 36 και κυρίως, μετά την ηλικία των 40, η ποιότητά τους φθίνει και το ποσοστό επιτυχίας επίτευξης κύησης μειώνεται περίπου στο μισό.

Τι ρόλο παίζει ο τρόπος ζωής της γυναίκας στην ποιότητα των ωαρίων της;
Ο τρόπος ζωής της γυναίκας διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Περιβαλλοντικοί και διατροφικοί παράγοντες που άλλοτε δεν είχαν τύχει της προσοχής των ειδικών, φαίνεται πλέον να τίθενται στο επίκεντρο της έρευνας και να θεωρούνται σημαντικοί επιγενετικοί παράγοντες για την ποιότητα των ωαρίων.

Πώς μπορεί η γυναίκα να συμβάλλει στην ύπαρξη «καλών» ωαρίων;
Είναι απαραίτητη μια ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε βιταμίνες, αντιοξειδωτικά, ιχνοστοιχεία, ακόρεστα λιπαρά, αλλά και υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνες. Τυχόν καταχρήσεις σε αλκοόλ, κάπνισμα, κορεσμένα λιπαρά θα πρέπει να διακόπτονται πλήρως ή να αποτελούν σπάνιες «αμαρτίες» και η άσκηση θα πρέπει να αντικαταστήσει την καθιστική ζωή. Η ευεξία θα πρέπει τέλος να επεκταθεί και στην ψυχική σφαίρα, με όσο το δυνατό μείωση του άγχους (όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό στους καιρούς μας).

Πότε το ζευγάρι θα πρέπει να απευθυνθεί σε έναν ειδικό;
Συνυπολογίζοντας το χρονικό διάστημα που έχει παρέλθει από την έναρξη των προσπαθειών (αφού περάσει ένας χρόνος που οι προσπάθειες τεκνοποίησης δεν έχουν τελεσφορήσει, το ζευγάρι πρέπει να αναζητήσει βοήθεια), την ηλικία και τη βιολογική κατάσταση των ωοθηκών όπως αυτό εκτιμάται από τους γυναικολογικούς ελέγχους, καλό είναι να μην χάνεται πολύτιμος χρόνος για την αναζήτηση ιατρικής βοήθειας. Επιστημονικά, αποτελεσματικά και με ψυχραιμία, κάθε περίπτωση αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα.

Τι πρέπει να προσέχει η έγκυος για να έχει μια ομαλή εγκυμοσύνη;
Εφόσον επιτευχθεί η εγκυμοσύνη, θα πρέπει ο οργανισμός της εγκύου να θωρακιστεί. Η φύση, προσπαθώντας να διατηρήσει το νεογνό (που κατά 50% έχει πατρικό DNA, άρα ξένο προς τη μητέρα), δημιουργεί μια κατάσταση ανοσολογικής ανοχής. Η ανοσολογική ανοχή είναι η μείωση της αντίδρασης του οργανισμού, στο "ξένο DNA", ώστε αυτό να μην αποβληθεί από τον οργανισμό.
Το γεγονός αυτό συνεπάγεται αυξημένες ανάγκες σε αντιοξειδωτικά, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες, που απαιτούν τη χορήγηση διατροφικών συμπληρωμάτων. Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και την πρωινή αδιαθεσία του πρώτου τριμήνου, η επαρκής σίτιση της εγκύου καθίσταται πραγματικά δύσκολη.
Επιπλέον, με την πρόοδο της εγκυμοσύνης και την ανάπτυξη του εμβρύου οι απαιτήσεις αυξάνονται εκθετικά - μέσω της διατροφής της εγκύου επιβιώνουν δύο οργανισμοί ταυτόχρονα - και απαιτείται ανάλογη ρύθμιση της δίαιτας.

Ποια είναι η σημασία του προγεννητικού ελέγχου και η τακτική παρακολούθηση της εγκύου;
Ο κατάλληλος υπερηχογραφικός και βιοχημικός έλεγχος της εγκύου θα εκτιμήσει την ανάγκη για επεμβατικό προγεννητικό έλεγχο (λήψη τροφοβλάστη, αμνιοπαρακέντηση). Η μηνιαία εξέταση της εγκύου είναι σημαντική για την παρακολούθηση της φυσικής της κατάστασης και την αντιμετώπιση πιθανών επιπλοκών (λοιμώξεων, διατροφικών αναγκών ή δυνητικών απειλών για την έκβαση της κύησης). Αιμορραγίες ή συσπάσεις θα πρέπει να τύχουν της ανάλογης προσοχής και αγωγής. Σημαντικό ρόλο παίζει και η προστασία της εγκύου από τα λοιμώδη νοσήματα. Γι’ αυτό συστήνεται περιορισμός στις συναναστροφές με παιδιά που πάσχουν από τις λεγόμενες "παιδικές ασθένειες" (π.χ. ιλαρά, ανεμοβλογιά). Σημαντικός είναι ο αιματολογικός έλεγχος για την ύπαρξη αντισωμάτων στο τοξόπλασμα, ένα πρωτόζωο που μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο με τρεις τρόπους: α) με  την κατανάλωση ωμού ή μισοψημένου κρέατος, β) από φυλλώδη πράσινα λαχανικά που δεν έχουν πλυθεί καλά γ) από ζώα, ιδίως γάτες, γιατί μπορεί να είναι φορείς. Αν υπάρχουν οικόσιτες γάτες θα πρέπει η έγκυος να αποφεύγει την περιποίηση και τον καθαρισμό τους καθώς οι ακαθαρσίες τους μπορεί να είναι εστίες μόλυνσης. Όσο πιο νωρίς συμβεί η μόλυνση στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος για το έμβρυο.

Τι συμβαίνει όταν η κύηση παρουσιάσει επιπλοκές;
Ένα ποσοστό των κυήσεων του πρώτου τριμήνου καταλήγουν σε αποβολή ή παλινδρόμηση. Η ύπαρξη δύο ή τριών διαδοχικών (επανειλημμένων ή καθ’ έξιν) αποβολών χρήζει ελέγχου, γιατί η αιτία μπορεί να είναι αντιμετωπίσιμη. Το ψυχολογικό βάρος του ζευγαριού από ένα τέτοιο γεγονός είναι σημαντικό, ιδίως όταν η κύηση έχει εξελιχθεί αρκετά μέχρι την απώλεια του εμβρύου. Η πρόοδος της κύησης εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα του νεογνού, υπάρχει όμως πάντα η πιθανότητα του πρόωρου τοκετού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον ανώριμο οργανισμό που έρχεται στον κόσμο. Η αλματώδης ανάπτυξη της νεογνολογίας ωστόσο, εξασφαλίζει την επιβίωση των νεογνών και μάλιστα με τις μικρότερες δυνατές επιβαρύνσεις στη μετέπειτα ζωή τους.

Ποια είναι τα σημεία-«κλειδιά» της εγκυμοσύνης;
H κύηση είναι μια φυσική κατάσταση, για την οποία η γυναίκα είναι βιολογικά προετοιμασμένη - δεν απαιτείται απομόνωση, πανικός και ακραία μέτρα, εκτός ίσως από κάποιες προφυλάξεις. Σε μια φυσιολογική εγκυμοσύνη, χωρίς επιπλοκές, η γυναίκα σε μεγάλο βαθμό συνεχίζει τη ζωή της κανονικά. Ωστόσο, όσο το έμβρυο μεγαλώνει, οι αντοχές της γυναίκας είναι μειωμένες, επομένως η υπερβολική κόπωση λόγω εργασίας ή λοιπών ασχολιών, καλό είναι να αποφεύγονται. Σε αυτό το πνεύμα παρέχεται και η άδεια κυήσεως κατά το τελευταίο δίμηνο πριν από τον τοκετό. Η προσωπική υγιεινή διασφαλίζεται με την χρήση δερματολογικά ελεγμένων σαπουνιών, με ελαφρώς όξινο Ρh. Φυσικά καταπραϋντικά, όπως το χαμομήλι, τακτικοί γυναικολογικοί έλεγχοι με ενδεχόμενη λήψη αγωγής -αν κριθεί αναγκαίο- θα εξασφαλίσουν ένα υγιές γεννητικό σύστημα για τον επερχόμενο τοκετό.

Τι θα συνιστούσατε για την καλή υγεία της μητέρας και του βρέφους μετά τον τοκετό;
Η γέννηση του παιδιού δημιουργεί μια καινούργια κατάσταση, όπου η διαπλακουντιακή διατροφή αντικαθίσταται από τη γαλουχία. Οι ανάγκες της λεχώνας είναι ιδιαίτερα αυξημένες, για δύο λόγους:
Ο πρώτος είναι η μεγάλη ποσότητα ενέργειας που χάθηκε κατά τον εργώδη (κοπιαστικό) τοκετό. Όσο σύντομος κι ανώδυνος κι αν είναι ένας τοκετός, για τον οποίο προετοιμαζόταν εννέα μήνες, αποτελεί μια ιδιαίτερη δοκιμασία για τη γυναίκα, κατά την οποία καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια. Η αναπλήρωση των θρεπτικών στοιχείων μέχρι σημείου πλεονάσματος αποτελεί πρώτιστο μέλημα.
Το πλεόνασμα θα εφοδιάσει τη γυναίκα ώστε να ανταποκριθεί και στο δεύτερο λόγο, που είναι η γαλουχία. Στη διάρκεια της γαλουχίας, η γυναίκα έχει ανάγκη από καλή ενυδάτωση, πρωτεΐνες και ισορροπημένη διατροφή, ώστε το γάλα της να συμβάλλει στην ανάπτυξη του βρέφους.

Ποια είναι η σημασία του θηλασμού για τη γυναίκα και για το παιδί;
Μετά από μία περίοδο κατά την οποία ο θηλασμός είχε θεωρηθεί υπεύθυνος για δυσμενείς αισθητικές επιπτώσεις στον μαστό, τα δεδομένα έχουν πλέον αλλάξει. Διαρκώς πληθαίνουν οι έρευνες που παρουσιάζουν τα οφέλη του θηλασμού στην ομαλή ψυχοσυναισθηματική και σωματική ανάπτυξη του βρέφους. Από τον θηλασμό ωφελείται και η μητέρα, λόγω του δεσμού που αναπτύσσει με το νεογνό.
Για τις γυναίκες που για διάφορους λόγους δεν κατόρθωσαν να θηλάσουν, ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος να αισθάνονται μειονεκτικά ή να έχουν ενοχές. Ο ψυχικός δεσμός δημιουργείται και κατά τη διάρκεια της σίτισης του βρέφους και της ανατροφής του, ενώ και σωματικά το μωρό θα αναπτυχθεί κανονικά (εκτός αν συντρέχουν άλλοι λόγοι μη σωστής ανάπτυξής του).

Ποια είναι η συμβολή του γυναικολόγου μετά τον τοκετό;
Είναι αναγκαία η γυναικολογική επίσκεψη μετά την πάροδο της λοχείας (6-8 εβδομάδες) κατά την οποία πραγματοποιείται test Pap, έλεγχος της φυσιολογικής παλινδρόμησης της μήτρας και της γενικής κατάστασης της γυναίκας. Μια σωστή διατροφή, η λήψη των κατάλληλων συμπληρωμάτων, αλλά και η έναρξη της άσκησης, θα εξασφαλίσουν την κάλυψη των υψηλών αναγκών της γυναίκας, ενώ συμβάλλουν θετικά και σε τυχόν επόμενη σύλληψή της (να γίνει στην καλύτερη δυνατή περίοδο, από άποψη σωματικών και ψυχικών εφεδρειών).

Τι πρέπει να έχουμε υπόψη σε μια δεύτερη εγκυμοσύνη;
Η δεύτερη εγκυμοσύνη είναι πιθανό να έχει περισσότερες απαιτήσεις, ιδίως αν το χρονικό διάστημα που έχει μεσολαβήσει από τον προηγούμενο τοκετό είναι μικρό. Η ύπαρξη του πρώτου παιδιού δυσκολεύει επίσης τις συνθήκες για μια ομαλή καθημερινότητα, επομένως η διατροφική υποστήριξη της εγκύου (με τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής) είναι πιο επιτακτική από ποτέ.